Bijlage 17: Reflecteren
Wat houdt reflecteren in?
Er zijn veel verschillende definities van reflectie. Bij de meeste draait het om het terugkijken op eigen ervaringen om daarvan te kunnen leren.
Reflecteren betekent dat je jezelf een spiegel voorhoudt om zo stil te staan bij hoe je bijvoorbeeld werkt, welke keuzes je daarbinnen maakt, welke vaardigheden je inzet en hoe dat voelt.
Er zijn drie vormen van reflectie:
- Reflecteren op persoonlijk functioneren. Daarbij sta je vooral stil bij wie jij bent, wat je motivatie en je doelen zijn. Deze vorm van reflectie kan je helpen bij je persoonlijkheidsontwikkeling. Deze vorm van reflectie is dus van toepassing op dit keuzedeel.
- Reflecteren op beroepsmatig handelen. Deze vorm van reflecteren richt zich vooral op het methodisch handelen. Je kunt zo onderzoeken wat het effect is van de methoden die jij inzet. Dat komt met name in de werkprocessen 2 en 3 aan de orde als je met medestudenten aan de groepsopdracht werkt.
- Reflecteren op persoonlijk beroepsmatig handelen in de maatschappelijke context. Bij deze vorm van reflecteren kijk je ook naar de context van jouw functioneren en handelen. Hierbij vraag je je af wat het effect is op de omgeving, de maatschappij en in hoeverre jij hier verantwoordelijk voor bent. Dat is niet alleen van belang bij dit keuzedeel, maar ook bij je ontwikkeling bij Loopbaan en Burgerschap.
Deze drie vormen van reflectie zijn niet altijd zo duidelijk van elkaar te onderscheiden; Je kan deze vormen van reflectie zien als een driehoek, waarbij de ene nauw samenhangt met de andere.
Het draait bij reflectie in ieder geval altijd om jou!
Jijzelf als middelpunt
Bij reflecteren onderzoek je je manier van handelen, maar ook hoe je reageert op een bepaalde situatie en hoe dat voelt. Dat laatste, je gevoel, is een thema waarbij je uitgebreid stil moet staan in je manier van reflecteren. Vaak reageren we direct, impulsief, op een situatie. Dat betekent dat je niet eerst nadenkt voor je iets doet, maar handelt op basis van je eigen emoties. Ook kan het zijn dat je werkt vanuit vanzelfsprekendheid zonder dat je dit zelf in de gaten hebt. Je gaat er bijvoorbeeld vanuit dat een collega of student met wie je samenwerkt iets niet kan en, zonder er echt over na te denken, heb je zijn taken daarom overgenomen. Waarom maak je het niet eerst bespreekbaar?
Door te reflecteren:
- Vergroot je je zelfkennis.
- Ben je je bewust van de emoties die in bepaalde situaties bij jou een rol spelen.
- Krijg je inzicht in hoe je daarnaar handelt.
Reflecteren is een manier van leven
Leren kan op veel verschillende manieren. Veel mensen denken dat je leert door te studeren uit boeken. Dit is kennisleren.
Maar er zijn nog meer vormen van leren:
- Bij kennisleren gaat het dus om het opnemen van informatie en het leggen van verbanden.
- Bij vaardigheidsleren gaat om het verbeteren van acties door o.a. handelingen te oefenen in de praktijk of simulatie.
- Houdingsleren gaat om het inzicht in eigen gedrag. Normen en waarden worden ontwikkeld, de omgang met anderen wordt onderzocht. Dit leer je door te reflecteren!
Reflecteren is een vorm van houdingsleren; het is een manier om over jezelf te leren. Door te reflecteren weet je wie je bent, wat je motiveert, wat je gemakkelijk afgaat en waar nog uitdagingen voor jou liggen.
Leren doe je dus eigenlijk in een continu proces waar je 5 fasen kan onderscheiden. Zie onderstaand schema:
- Je handelt
- Je kijkt terug op wat je gedaan hebt en wat het resultaat is
- Dit terugkijken vergroot je bewustwording over wat je gedaan hebt
- Mogelijk dat je alternatieven ontwikkelt om de uitvoering van je handelen te verbeteren
- En dat ga je uitproberen als je weer dezelfde of een soortgelijke handeling weer gaat verrichten
De cyclus herhaalt zich daarna weer opnieuw
Hoe moet je reflecteren?
Reflecteren is niet gemakkelijk. Het dwingt je bij jezelf te rade te gaan en kritisch te zijn over wat je gedaan hebt en of je tevreden bent over het resultaat en hoe het eventueel beter of anders kan.
Een hulpmiddel om te kunnen reflecteren is de toepassing van de STARR methode.
In het CGI wordt vaak de STARR methode toegepast. (Zie onderstaand schema)
Daarbij beschrijf je:
- De Situatie, dus wat er gebeurde
- Jouw Taak of rol in de situatie
- Welke Acties je ondernomen hebt
- Wat het Resultaat van deze acties was
- En je Reflectie op datgene dat je gedaan hebt en het bereikte resultaat.
In onderstaand schema kan je zien welke soort vragen er gesteld kunnen worden.
STARR-methode
